ЭКСПЕДЫЦЫІ

Самай важнай і адказнай, але разам з тым абавязковай і цікавай, часткай навуковага даследавання з’яўляецца збор фактычнага матэрыялу. Акрамя даследчай працы з літаратурнымі і слоўнікавымі крыніцамі ўжо надрукаванага і апрацаванага дыялектнага моўнага матэрыялу, каштоўным для будучых даследчыкаў і выкладчыкаў беларускай мовы і літаратуры становіцца самастойны пошук адметнай лексікі беларускай мовы.

Такі від працы здзяйсняецца студэнтамі-ўдзельнікамі СНДЛ “Лексіка матэрыяльнай і духоўнай культуры беларусаў” штогод падчас дыялекталагічнай практыкі, а таксама па выездзе ў родныя мясціны.

У працэсе экспедыцый будучыя выкладчыкі беларускай мовы і літаратуры, спецыялісты па камп’ютарным забеспячэнні, а таксама супрацоўнікі газет і часопісаў праходзяць знаёмства з асаблівасці гаворак у населеных пунктах розныях раёнаў Гомельскай вобласці.

Дыялекталагічныя экспедцыі спрыяюць замацаванню ведаў, набытых на лекцыйных і практычных занятках па дыялекталогіі. Такая форма працы з’яўляецца вельмі важнай часткай вучэбнага працэсу пры падрыхтоўцы спецыялістаў-філолагаў. Асаблівасць яе правядзення заключаецца ў тым, што ў студэнтаў з’яўляецца магчымасць замацаваць практычна атрыманыя тэарэтычныя веды, набыць навыкі збіральніцкай і апрацоўчай работы.

Студэнты набываюць веды і навыкі запаўнення картак з сабраным моўным матэрыялам, памятаюць пра неабходнасць захавання адметнасцей мясцовага вымаўлення ў працэсе фіксацыі сабранага дыялектнага матэрыялу на картках. Пры гэтым вельмі важна запісваць этнаграфічны матэрыял правільна, з захаваннем асаблівасцей мясцовай гаворкі, указваць пры кожнай адзінцы яе граматычныя прыкметы і лексічнае значэнне, прыводзіць кожную лексікаадзінку ў кантэксце, дакладна ўказваць іншыя дадзеныя: крыніцу моўных адзінак, кім запісана. Разам з тым асобную ўвагу студэнты павінны звярнуць на занатоўванне фактычнага матэрыялу ў электронным выглядзе. Фактычны матэрыял пры гэтым павінен суправаджацца фотаматэрыяламі.

Падчас экспедыцый з мэтай збору фактычнага матэрыялу студэнтамі праводзіцца апытванне мясцовых жыхароў аб вядомых ім звычаях і святах, якія адзначаюцца ў вёсках, аб традыцыйных абрадах, што захоўваюцца ў наш час. Асобная ўвага звяртаецца на найменні асоб-удзельнікаў абрадаў, назвы страў і напояў, а таксама прадметаў і дзеянняў, якія адбываюцца і ўжываюцца ў час святаў каляндарна-абрадавага і сямейна-абрадавага цыклаў. У сферу навуковых інтарэсаў студэнтаў-удзельнікаў СНДЛ трапляюць і назвы роднасці і сваяцтва. Цікавяцца будучыя настаўнікі-філолагі і будаўнічай лексікай, найменнямі сядзібных будынкаў, гаспадарчых пабудоў, часткамі хаты і іншых памяшканняў. Асобую зацікаўленасць студэнтаў выклікае звычайна гісторыі ўзнікнення наведаных вёсак, а таксама этымалогія тапонімаў і гідронімаў.

Студэнты з цікавасцю размаўляюць з жыхарамі ўказаных населеных пунктаў. Большасць жыхароў добразычліва ставіцца да дыялекталагічнай экспедыцыі. Людзі ахвотна ўспамінаюць вядомыя ім звесткі і паведамляюць гэта студэнтам.

У выніку праведзенага збору моўнага матэрыялу для будучых навуковых даследаванняў набываецца цікавая і карысная інфармацыя.

Студэнты адзначаюць асаблівасці мясцовага вымаўлення, агульныя рысы і адрозненні ў абрадах у розных вёсках, не вельмі аддаленых адна ад адной.

 Студэнты ўважліва прасочваюць моўныя асаблівасці наведаных вёсак і праводзяць параўнанне з маўленнем, якое адзначаецца ў родных вёсках. У першую чаргу гэта, натуральна, адносіцца да студэнтаў з іншых раёнаў Гомельскай вобласці, а таксама з іншых абласцей Беларусі.

Па выніках экспедыцый адбываецца сістэматызацыя сабранага моўнага матэрыялу, фіксацыя яго на карткі, калсіфікацыя па семантычных групах. У выніку ўказанай работы значна папаўняецца картатэка дыялектнага матэрыялу кафедры беларускай мовы, які пазней выкарыстоўваецца для навуковых даследаванняў удзельнікаў СНДЛ.

Студэнты маюць добрыя ўражанні ад дыялекталагічных экспедыцый, набываюць новыя звесткі, якія дапамагаюць ім у будучай вучобе і будучай навуковай дзейнасці.