Кафедры

Научная деятельность кафедры

Подробности: Просмотров: 4255

Навуковая школа кафедры – “Рэгіянальны, нацыянальны і агульначалавечы ўзроўні ў літаратуры: духоўная спадчына беларусаў у сусветным кантэксце”.

Асноўныя накірункі навуковых даследаванняў, якія праводзяцца ў межах навуковай школы наступныя:

Духоўная спадчына Беларускага Палесся.
Жанр як знакавая сістэма эстэтычнай традыцыі ў нацыянальнай і еўрапейскай культурна-мастацкай практыцы.
Праблемы паэтыкі сучаснай беларускай гістарычнай прозы.
Пытанні тэорыі літаратуры.
Вывучэнне беларускай літаратуры ў сусветным кантэксце.
Методыка выкладання беларускай літаратуры.

Гомельская школа літаратуразнаўства заснавана вядомым беларускім вучоным, заслужаным дзеячам навукі Беларускай ССР, доктарам філалагічных навук, прафесарам Мікалаем Міхайлавічам Грынчыкам (1923-1999) на пачатку 70-х гг. ХХ ст. Сярод яго прац – манаграфіі “Максім Багдановіч і народная паэзія” (Мн., 1963), “Аркадзь Куляшоў: Крытыка-біяграфічны нарыс” (Мн., 1964), “Фальклорныя традыцыі ў беларускай дакастрычніцкай паэзіі” (Мн., 1969), “Шляхі беларускага вершаскладання” (Мн., 1973) і інш.
Станаўленне М. Грынчыка-даследчыка пачалося ў 50-60-я гады, калі ён паступіў у аспірантуру пры Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук, а затым паўтара дзесяцігоддзя працаваў у згаданай установе.
Асабліва талент Міколы Грынчыка як вучонага і арганізатара навукі разгарнуўся ў Гомельскім дзяржаўным універсітэце, дзе ён з 1970 па 1980 год узначальваў кафедру беларускай літаратуры, стаў заслужаным дзеячам навукі нашай рэспублікі. Энцыклапедычна падрыхтаваны, шырока і разнастайна эрудыраваны, ён стварыў школу па даследаванні рэгіянальных асаблівасцей літаратуры і фальклора, падрыхтаваў вялікую колькасць высокакваліфікаваных дацэнтаў і прафесараў. Апошнія гады прафесар Грынчык Мікола Міхайлавіч працаваў загадчыкам кафедры літаратуры Беларускага універсітэта культуры, дзе таксама пакінуў значны след і добрую памяць.
Вызначальных напрамкаў творчай спадчыны М. Грынчыка некалькі. Першы і асноўны – праблема мастацкага фалькларызму, узаемадзеяння мастацкай літаратуры, галоўным чынам паэзіі, з вуснай народнай творчасцю. Менавіта гэтым шматстайным аспектам узаемадзеяння і былі прысвечаны ягоныя дысертацыі (кандыдацкая і доктарская), якія сталіся асновай сур’ёзных, грунтоўных кніг, што не страцілі свайго тэарэтычнага і практычнага значэння да нашых дзён.
У першай з іх – “М. Богданович и белорусский фольклор” (1958), якая затым стала асновай манаграфіі “Максім Багдановіч і народная паэзія” (1963), упершыню паказаў ролю фальклора ў станаўленні ідэйна-эстэтычных арыентацый Максіма Кніжніка, вызначыў фальклорныя вытокі многіх сюжэтаў і вобразаў ягонай паэзіі. У грунтоўнай манаграфіі “Фальклорныя традыцыі ў беларускай дакастрычніцкай паэзіі” (дысертацыя “Фольклорные традиции в белорусской дооктябрьской поэзии” (1969) на высокім тэарэтычным узроўні з прыцягненнем велізарнага фактычнага матэрыялу паказаў выключную ролю фальклорна-песенных традыцый у зараджэнні і станаўленні новай беларускай літаратуры. У шэрагу манаграфій і артыкулаў вызначыў фальклорныя элементы ў творчасці Я. Купалы, Я. Коласа, А. Куляшова, П. Глебкі.
У час працы загадчыкам кафедры беларускай літаратуры Гомельскага дзяржаўнага універсітэта стварыў студэнцкую навуковую лабараторыю па фальклору, дзе збіраліся значныя фальклорныя матэрыялы, запісаныя студэнтамі і выкладчыкамі пад кіраўніцтвам прафесара М. Грынчыка ў час студэнцкіх практык і фальклорных экспедыцый. Лепшыя матэрыялы перадаваліся ў Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Акадэміі навук або друкаваліся ў зборніку “Беларуская літаратура”, галоўным рэдактарам якога з’яўляўся. Рэгулярна пад яго кіраўніцтвам праводзіліся канферэнцыі па праблемах рэгіянальнага пачатку ў фальклоры, мове і літаратуры. Даследаваў спецыфіку фальклору Гомельшчыны (асаблівасці балады і ваенных песняў, а таксама народнай прозы), спрабаваў правесці паралелі паміж народнай паэзіяй беларусаў і іншых славянаў, а таксама неславянскіх народаў (у прыватнасці фіна-угорскіх). Імкнуўся адрадзіць некаторыя звычаі і абрады ў новых умовах. Знаходзіўся ля вытокаў фалькларыстычнай школы ў ГДУ імя Ф.Скарыны.
З 1973 па 1983 год быў галоўным рэдактарам міжвузаўскага зборніка “Беларуская літаратура”. Акрамя даследаванняў народнасці літаратуры, вялікую ўвагу надаваў вельмі складанай тэарэтычнай праблеме – вершаскладанню, якая ў той час была амаль не распрацавана. Ягоная грунтоўная манаграфія “Шляхі беларускага вершаскладання” актуальная і для нашага часу.
Мікола Грынчык шмат артыкулаў прысвяціў бягучаму літаратурнаму працэсу, напісаў грунтоўныя манаграфіі па творчасці Аркадзя Куляшова, Пятра Глебкі, Максіма Багдановіча. Ён з’яўляўся сааўтарам акадэмічнай “Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры” і падручнікаў для вну. Стварыў і клапатліва падтрымліваў літаратурнае аб’яднанне “Крыніца” пры Гомельскім універсітэце, блаславіўшы многіх паэтаў у літаратуру.
З гэтага часу на кафедры пачалі праводзіцца канцэптуальныя комплексныя даследаванні рэгіянальнага і агульнанацыянальнага фактараў у літаратуры і фальклоры. Дарэчы, М. М. Грынчык быў першым сярод выкладчыкаў ГДУ, хто абараніў доктарскую дысертацыю.

Подробнее: Научная деятельность кафедры

Курсы польскай мовы

Подробности: Просмотров: 1733

З кастрычніка 2002 года на філалагічным факультэце пры кафедры беларускай мовы плённа працуюць двухгадовыя курсы польскай мовы для студэнтаў і дарослых, пасля якіх паспяховыя слухачы атрымліваюць ад Польскага інстытута ў Мінску пасведчанні аб іх заканчэнні на дзвюх мовах - беларускай і польскай, а пасля кожнага навучальнага года некаторыя самыя старанныя слухачы - выкладчыкі і студэнты - выязджаюць на моўныя вакацыйныя стажыроўкі ў шматлікія моладзевыя летнія адукацыйныя школы Рэчы Паспалітай, працягваючы старыя традыцыі асветніцкіх вандровак славутых нашых землякоў…

Геаграфіі нашых падарожжаў можна па-добраму пазайздросціць: гэта Варшава і Люблін, Жэшув і Цешын, Кракаў і Седльцы, гэта бурштынавае ўзбярэжжа Балтыйскага мора, снежныя капелюшы сівых Татраў і блакітныя люстэркі казачных Мазурскіх азёраў… А лепш не зайздросціць, а проста далучыцца да грона аматараў пальшчызны, калі, канешне, у Вашай душы жывуць матывы нашай агульнай старадаўняй гісторыі з краінай абодвух народаў, калі ёсць ахвота навучыцца чамусьці новаму і карыснаму, каб урэшце адчуць магутныя, глыбінныя агульнаславянскія карані і нашай гістарычнай мовы - мовы беларускай. Акрамя таго, курсы польскай мовы дзіўным чынам збліжаюць нашых выкладчыкаў і студэнтаў, якія становяцца сапраўднымі сябрамі-аднадумцамі на доўгія гады і па старой звычцы вітаюцца паміж сабой.

Акрыленыя выпускнікі курсаў польскай мовы пасля заканчэння нашага ўніверсітэта паспяхова працягваюць вучобу ў прыватных і дзяржаўных польскіх ВНУ: у Беластоцкім універсітэце на спецыяльнасці "Культуразнаўчая педагогіка", у Варшаўскім універсітэце на паланістыцы, у Кракаўскім вышэйшым эканамічным універсітэце на спецыяльнасці "Міжнародныя зносіны". Многія з іх працуюць па сумяшчальніцтву перакладчыкамі ў гомельскіх гандлёвых і вытворчых фірмах або на сумесных беларуска-польскіх прадпрыемствах, куды прыйшлі калісьці нявопытнымі маладымі спецыялістамі, а цяпер высока цэняцца сваімі працадаўцамі за дадатковыя набытыя веды. Сярод выпускнікоў курсаў - вядомыя маладыя перспектыўныя выкладчыкі нашага ўніверсітэта: Аляксандр Грахоцкі, Алена Купо, Наталля Сіротка, Віталіна Сідоранка, Павел Чэчат, Вольга Лідзянкова,Таццяна Пратапопава.

Грунтоўнасць навучання польскай мове абумоўліваецца вялікай матываванасцю саміх слухачоў, якіх не трэба змушаць да вучобы, запужваць залікамі і экзаменамі: іх тут проста няма! Агромністую ролю адыгрывае і матэрыяльная база польскай лабараторыі. Па сведчаннях шматлікіх замежных гасцей (а сярод іх быў у нас у маі мінулага года і пасол Лешак Шарэпка) далёка не кожны лінгвістычны клас у Польшчы мае столькі сучаснай дыдактычнай літаратуры і тэхнічных сродкаў навучання, як наша працоўня.

На занятках па польскай мове заўсёды пануе добразычлівасць, узаемападтрымка, павага і здаровы гумар. Спецыяльна распрацаваныя для нас (як для замежцаў) польскія падручнікі прадугледжваюць інтэрактыўную работу ў 3-4-асабовых зменных групах, што стварае выключныя ўмовы для раскрыцця асобасных якасцей слухачоў, садзейнічае вызваленню творчага патэнцыялу кожнага з іх, дазваляе зламаць разнастайныя комплексы ў авалоданні навыкамі маўлення.

І, нарэшце, самае галоўнае: набор на курсы адбываецца раз на два гады і працягваецца з мая па верасень. За гэты прамежак часу звычайна запісваецца 70-80 чалавек, але 1 кастрычніка на першыя заняткі прыходзіць 30-40. Гэтыя лічбы сведчаць пра вялікую цікавасць да курсаў, якія могуць канкурыраваць па сваёй папулярнасі нават з асобнымі спецыяльнасцямі. Думаецца, недалёка той час, калі на філалагічным факультэце адкрыецца дадатковая спецыялізацыя для філолагаў або будзе ўведзены агульнаўніверсітэцкі спецкурс, дзе польскую мову змогуць вывучаць студэнты ўсіх спецыяльнасцей, рэалізуючы прынцып выбару прадметаў навучання ў кантэксце дэмакратычных каштоўнасцей еўрапейскай адукацыі. Менавіта такія перспектывы развіцця курсаў уяўляюцца нам сёння.

Научно-издательская деятельность

Подробности: Просмотров: 1503

Научная разработка

ЛИТЕРАТУРНО-ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИЙ ЦЕНТР ПАМЯТИ О ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ «ПАТРИОТИКА»

LITERARY-EDUCATIONAL CENTER OF MEMORY OF THE GREAT PATRIOTIC WAR «PATRIOTICA»

НАУЧНО-ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИЙ СЕКТОР ГГУ им. Ф. Скорины: http://nis.gsu.by/

Традиции научно-исследовательской деятельности кафедры формировались на протяжении последней четверти ХХ века и нашли зримое выражение в монографических трудах представителей разных поколений кафедральной научно-педагогической школы:

Соболенко В.Н. Жанр романа-эпопеи: Опыт сравнительного анализа «Войны и мира» Л.Н.Толстого и «Тихого Дона» М.А.Шолохова. – М.: Художественная литература, 1986.
Толчикова Л.И. Судьбы людские – судьбы народные. – Минск: Навука i тэхнiка, 1990.
Афанасьеў ?.М. Будзем садзiць сад… Лiтаратурна-крытычныя артыкулы // Бiблiятэка часопiса «Маладосць», 1991.
Афанасьев И.Н. Кто восходит на Голгофу? Антивоенная идея в творчестве Василя Быкова. – Минск: Мастацкая лiтаратура, 1993.
Воiнаў М.М. Плён супольнасцi: Мастацкi пераклад i развiццё беларускай лiтаратуры на памежжы Х?Х – ХХ стагоддзяў. – Мiнск: Беларуская навука, 1998.
Афанасьеў ?.М. Чарнобыльскае светаадчуванне ў сучаснай беларускай лiтаратуры. Выпуск першы: Бягучы лiтаратурны працэс у крытычным аглядзе. – Мiнск: Беларуская навука, 2001.
Афанасьев И.Н. Учитель истории: Война и школа Ивана Горунова. – Мозырь: ИД «Белый Ветер», 2009.

Кафедра русской и мировой литературы динамично развивает собственную издательскую деятельность. Важным результатом этой работы явился выпуск нескольких сборников научных трудов по актуальным вопросам современного литературоведения, которые были обсуждены на организованных кафедрой научных конференциях, в том числе, получивших статус Международных:

1. Пушкинский сборник (К 200-летию со дня рождения А.С. Пушкина) // Материалы научно-методической конференции. 21 мая 1999 года. – Гомель: Гомельский государственный университет имени Ф. Скорины, 2000.
2. Слово и время. Первые научные чтения, посвященные памяти В.Н. Соболенко: Сборник научных статей. – Гомель: УО «ГГУ имени Ф. Скорины», 2002.
3. Достоевский в ХХI веке: Сборник научных статей / Под ред. И.И. Морозовой. – Гомель: УО «ГГУ имени Ф. Скорины», 2002.
4. Слово и время. Материалы научной конференции, посвященной 60-летию Н.Н. Воинова: В 2-х ч. (Ч. 2: Л.Н. Толстой и проблемы мировой культуры). – Гомель: УО «ГГУ имени Ф. Скорины», 2003.
5. Слово в культуре. Сборник научных статей. В 2-х ч. - Гомель: УО «ГГУ имени Ф. Скорины», 2004.
6. Война в славянской литературе: Сборник научных статей /Сост. И.Н.Афанасьев. – Мозырь: ИД «Белый Ветер», 2006.

Научно-исследовательский потенциал кафедры позволяет решать насущные задачи научно-педагогической работы в классическом университете на своем собственном научном и методологическом фундаменте, основу которого составляют авторские учебные программы и практические пособия, изданные в Гомельском государственном университете имени Ф.Скорины и успешно апробированные в учебном процессе:
Афанасьев И.Н. История русской литературной критики: Учебная программа. – Гомель: Гомельский государственный университет имени Ф.Скорины, 2001.
Афанасьев И.Н. Общечеловеческое в литературе: Учебная программа спецсеминара. – Гомель: Гомельский государственный университет имени Ф.Скорины, 2001.
Афанасьев И.Н. Русская литература ХХ века: Практическое пособие для подготовки к государственным экзаменам по русской литературе. – Гомель: Гомельский государственный университет имени Ф.Скорины, 2001.
Морозова И.И. Вопросы литературы и эстетики в русской религиозно-философской мысли второй половины Х?Х-ХХ веков: Учебная программа спецкурса – Гомель: УО «ГГУ имени Ф.Скорины», 2002.
Морозова И.И. Литературно-критическая деятельность К.Н. Леонтьева: Проблематика и значение для развития литературоведения ХХ века: Учебная программа спецкурса. – Гомель: УО «ГГУ имени Ф.Скорины», 2002.
Афанасьев И.Н. Русская литература ХХ века: Учебная программа. – Гомель: УО «ГГУ имени Ф.Скорины», 2003.

Научно-методический центр русистики

Подробности: Просмотров: 1811

Важным событием в жизни кафедры стало открытие в феврале 2009 года научно-методического Центра русистики при активном содействии и помощи со стороны Посольства Российской Федерации в Республике Беларусь.

В торжественном открытии Центра приняли участие Чрезвычайный и Полномочный Посол Российской Федерации в Республике Беларусь А.А. Суриков, советник Посольства А.С. Ломакин, ректор ГГУ им. Ф. Скорины профессор А.В. Рогачев и председатель Гомельского областного совета депутатов В.С. Селицкий.

Задачами научно-методического Центра русистики являются:

- осуществление совместных научных проектов с центрами русистики БГУ, МГУ им. А. Кулешова и МозГПУ им. И.П. Шамякина;

- проведение консультаций для учителей-филологов по актуальным вопросам преподавания русского языка и литературы, подготовки школьников к централизованному тестированию

- создание на базе Центра русистики студенческой научно-исследовательской лаборатории «Язык города» по изучению устной и письменной речи городских жителей, средств массовой информации;

- создание электронной базы данных – собранных студентами-филологами материалов с целью использования его в учебной работе и научно-исследовательской работе;

- проведение олимпиад по русскому языку для студентов-филологов, для студентов нефилологических специальностей и для иностранных учащихся ГГУ им. Ф. Скорины.

Научная деятельность кафедры

Подробности: Просмотров: 1893

Научная разработка

ИССЛЕДОВАНИЕ СЛОВАРНОГО СОСТАВА РУССКОГО ЯЗЫКА В ЕГО РОДСТВЕННЫХ И КОНТАКТНЫХ СВЯЗЯХ: ИСТОРИЯ И СОВРЕМЕННОСТЬ

RESEARCH OF RUSSIAN LANGUAGE VOCABULARY IN ITS RELATIVE AND CONTACT CONNECTIONS: HISTORY AND HISTORY AND CONTEMPORANEITY

НАУЧНО-ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИЙ СЕКТОР ГГУ им. Ф. Скорины: http://nis.gsu.by/

Преподаватели кафедры активно занимаются научной работой по актуальным направлениям лингвистики в рамках общекафедральной научной темы «Русский и другие славянские и неславянские языки: исторический, описательный, этнокультурный и функционально-стилистический аспекты». Основные направления научной работы кафедры:

• описательное и диахроническое исследование апеллятивной и ономастической лексики русского, белорусского и других славянских языков;
• лексика и фразеология славянских языков в лингвокогнитивном, лингвогендерном и этнокультурном аспектах;
• художественный текст в лингвопрагматическом аспекте.

Кафедра имеет тесные учебно-методические и научные связи с ведущими лингвистическими кафедрами вузов Республики Беларусь. Эти связи проявляются в активном участии членов кафедры в проводящихся в других вузах научных конференциях и участии преподавателей родственных кафедр в проводимых кафедрой научных мероприятиях. Наиболее тесные связи кафедра имеет с Институтом языкознания НАН Беларуси, а также с кафедрами русского языка, теоретического и славянского языкознания БГУ, БГПУ им. М.Танка, ГрГУ им. Я.Купалы, МГУ им. А. Кулешова, ВГУ им. П.М. Машерова, Мозырского педагогического университета им. И.П. Шамякина.

Кафедра поддерживает и развивает научные связи с зарубежными специалистами в области лингвистики: Институтом славяноведения Российской АН, кафедрой славянских языков Санкт-Петербургского университета, кафедрой русского языка Брянского педагогического университета (Россия), кафедрами русистики и украинского языка Нежинского и Луганского университетов (Украина).

Члены кафедры регулярно выступают в качестве экспертов по подготовке заключений оппонирующей организации по докторским и кандидатским диссертациям. Экспертами диссертаций являлись профессор А.Ф. Рогалев, доценты Е.И. Тимошенко, И.И. Кобыш, Е.И. Холявко, Е.В. Ничипорчик.

В течение 2011-2012 гг. по кафедре проводились фундаментальные исследования по двум темам:

ГБЦМ 11-56/2 «Лексика материальной и духовной культуры белорусов в восточнославянском контексте» (научный руководитель – д.ф.н., проф.В.И. Коваль, исполнители – канд. филол. наук доценты Е.И. Тимошенко и Н.И. Лапицкая); основные результаты исследования заключаются в следующем: установлены основные направления этнолингвистических исследований в трудах восточнославянских ученых 19-20 вв.; определено понятие «лексика народной духовной культуры восточнославянских языков»; выявлена и систематизирована лексика народной духовной культуры белорусского языка на восточнославянском фоне; охарактеризованы этимологические, диалектные и этнолингвистические словари как источники исследования переносной (этнокультурной) семантики; исследованы тексты восточнославянских заговоров как источники этнолингвистических исследований;

б) ГБЦМ 11-83 «Античная и раннесредневековая славянская ономастика (этнонимы, антропонимы, ойконимы)” (научный руководитель и исполнитель – д.ф.н., проф. Р.М. Козлова). Основные результаты исследования: подготовлены этимологические очерки по этимологизации античных Аμoρδa и гнезда *Mъrd-; обработаны и подготовлены к опубликованию материалы по античным антропонимам и этнонимам - Δελδτον, Dandaria, Dindaria; разработана теоретическая проблема по аблауту в славянской ономастике.

Кафедрой регулярно проводятся международные научные конференции по фразеологии («Славянская фразеология в ареальном, историческом и этнокультурном аспектах», 1999, 2001, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011 гг.), ономастике («Славянская ономастика в ареальном, этимологическом и хронологическом аспектах», 2000, 2002, 2004, 2006 гг.) и компьютерной лингвистике ("Компьютерная лингвистика: учебное направление и научная дисциплина", 2010, 2012 гг.).